پناهندگی سیاسی در دوره ی صفویه؛ با تکیه بر پناهندگی اُلامه تکلو به امپراتوری عثمانی

  هدف این مقاله بررسی و تحلیل زمینه­ها و علل شورش و پناهندگی اُلامه تکلو به دولت عثمانی و تأثیری است که این پناهندگی­ در روابط دولت صفوی با عثمانیان داشت. یافته­های پژوهش نشان می ‌ دهد که این شورش که از سنخ کشمکش ‌ های نخبگان بر سر قدرت سیاسی بود، در سال 937 ه.ق، در ایالت آذربایجان به ‌ وقوع پیوست و با حمله ‌ ی اُلامه تکلو به دارالسلطنه ‌ ی تبریز و غارت آنجا آغاز شد. پس از آن، اُلامه چون نتوانست نیروی لازم برای جنگ با شاه طهماسب را فراهم کند، درصدد همکاری با عثمانیان برآمد و از ترس پادشاه ایران و برای دریافت کمک، به سلطان سلیمان عثمانی پناهنده شد و او را به حمله به ایران تحریک کرد. در بروز شورش و پناهندگی اُلامه تکلو، تضادهای داخلی حکومت، قدرت ‌ طلبی و انگیزه­های شخصی او، شیوه ‌ ی خشن شاه طهماسب در برخورد با طایفه ‌ ی تکلو و نیز تأثیر سیاست خارجی کشور عثمانی برای به ‌ دست آوردن اهرم فشار برای به چالش کشیدن دولت مقابل را نمی­توانیم نادیده بگیریم. این پناهندگی موجب وقوع اولین دوره ‌ ی جنگ ‌ های چهارگانه ‌ ی ایران و عثمانی، تضعیف نیروی کارآمد و نخبگان سیاسی قبیله ‌ ی تکلو در ساختار قدرت صفویان، ازدست رفتن بغداد و تصرف آن به ‌ دست عثمانیان، خدشه­دار شدن مقام قداست و پادشاهی و ویرانی گسترده در غرب ایران شد.